auteur: Dr Brice De Ruyver

organisation: R.U.G.

Enkele inleidende overwegingen

- Sociaal-economish gezien is het drugsprobleem een zuivere toepassing van het vraag- en aanbodmechanisme.

Tegen de achtergrond van de dominatie van het vrije marktbeginsel op mondiaal vlak, conditioneert deze vaststelling alle andere benaderingswijzen van het drugsprobleem.

- Aan aanbodzijde situeren zich de produktie van en de handel in psychotrope stoffen.

De vraagzijde probeert men te beïnvloeden door preventie en behandeling van verslaafden.

- We opteren voor de notie "psychotrope stoffen" omdat deze een meer neutrale benadering toelaat dan het waardegeladen onderscheid tussen legale en illegale drugs (het juridisch criterium) of tussen sociaal aanvaarde en sociaal niet aanvaarde drugs (het cultureel criterium).

Bovendien verwijst het begrip psychotrope stoffen naar de farmacologische effecten van het produkt en dus ook naar mogelijke sociaal gevaarlijke tegenindicaties bij een herhaald en/of intensief gebruik.

I. Een multi-factoriële analyse

1. De politiek-historische factor

- De initiele criminalisering van het gebruik van - aan de Westeren cultuur vreemde - drugs, steunde op economische imperatieven (produktiefactor), morele bezwaren en etnische vooroordelen.

Op dat moment werd de basis gelegd voor het onderscheid tussen legale - en illegale drugs. Een onderscheid dat vanuit het standpunt van de gezondheidszorg erg nefaste gevolgen heeft gehad en nog heeft. Het heeft immers geleid tot een concentrische vernauwing van het "beleids-blikveld" en een daarmee gepaard gaande selectieve aandacht voor bepaalde psychotropen.

- De nagenoeg exclusief repressieve benadering die de verdragen, in de loop van deze eeuw tot stand gekomen, kenmerkt, heeft niet geleid tot een beheersing, laat staan een terugdringing van het drugsprobleem op mondiaal vlak.

- Bovendien is het onvermogen om tot een internationaal coherent beleid te komen, schrijnend.

Economische- en vooral politiek-militair strategische overwegingen hebben het iternationaal drugsbeleid doorkruist.

De voorbeelden hiervan zijn legio. De samenhang tussen militaire conflicten, legale- en illegale wapenhandel en illegale drugshandel is een constante in de internationale politiek.

2. De crimineel-politieke factor

- De nagenoeg exclusief repressieve benadering die tot op heden werd gevolgd heeft geen succes opgeleverd.

Vanuit meerdere invalshoeken worden er fundamentele kritieken geformuleerd.

. Sommigen stellen dat binnen het repressieve arsenaal geen of te weinig adequate instrumenten werden ingezet: een verouderde wetgeving, o.a. op het vlak van de opsporing en vervolging, geen behoorlijk opgeleide drugsbetrijdingsdiensten, het dogma van het bankgeheim en een te lang wachten met een doortastend aanpakken van de criminele vermogens.

. Anderen veroordelen de repressieve strategie als voorbestemd om te mislukken. De oorzaken van het probleem worden immers niet weggenomen. Bovendien kan men gewagen van een "multiplier-effect". De selectieve aandacht van de politiediensten van het drugsprobleem verstoort een evenwichtige aanpak van het criminaliteitsspectrum.

Escalaties zoals de "War on drugs" in de Verenigde Staten bedreigen het broze evenwicht tussen handhaving van de orde en vrijwaring van de individuele rechten en vrijheden.

3. Economische factoren

- De drugseconomieën in een aantal Zuidamerikaanse landen werken in op alle geledingen van het politiek maatschappelijk veld en maken de oplossing van het drugsprobleem tot een ontikkelingsvraagstuk.

- De aantasting van de Westerse economische en financiële systemen door de gigantische "witwas-operaties" is dermate dat de basisconcepten van het vrije marktbeginsel in het gedrang worden gebracht.

4. Sociale factor : gezondheidszorg

- De door het Westen gevoerde criminele politiek is niet onvoldoende ingebed in de sociale politiek waardoor men ook de aansluiting met de gezondheidszorg, en meer specifiek het preventie- en behandelingsbeleid, gedeeltelijk heeft gemist.

De middelen ingezet voor het repressieve beleid zijn vaak verhaald op het sociaal beleid. De huidige situatie in de Verenigde Staten is daarvan een voorbeeld.

5. De ethische factor

- Het Westers drugsbeleid is tot op heden gedetermineerd geworden door een grote morele verontaardiging ten overstaan van de zogenaamde "illegale drugs". Morele verontwaardiging is zelden een inspiratie geweest voor een genuanceerd beleid, integendeel.

- Tegenover de morele verwerping va cultuurvreemde psychotrope stoffen en de sociale aanvaarding van medicatie, alcohol en tabak, ontwikkelt zich een standpunt dat het al dan niet nemen van voormelde stoffen beschouwt als een aangelegenheid die zich situeert in de persoonlike levenssfeer. De overheid hoort in dit geval niet regulerend op te treden.

- Fundamenteel hierbij is de vraag waar de grenzen van de individuele vrijheid en het zelfbeschikkingsrecht liggen.

6. Voorlopige synthese

- Wat ogenschijnlijk een relatief eenvoudig duidbaar probleem lijkt (het vraag en aanbod-mechanisme) wordt doorkruist door crimineel, politieke, morele, etnische en politiek-militair strategische overwegingen. Dit verklaart de complexiteit van het drugsvraagstuk. Het antwoord kan dan ook maar komen van een geïntegreerde beleidsvisie die rekening houdt met meerdere factoren.

II. Een multi-dimensioneel integraal beleid

1. Uitgangspunten

- Vanuit het standpunt van de gezondheidszorg heeft het onderscheid tussen "legale" en "illegale" drugs niet de minste zin.

Een preventiebeleid richt op de risico's het gebruik van alle psychotrope stoffen met zich meebrengt.

- Het gebruik van psychotrope stoffen is een aangelegenheid van de gezondheidszorg.

Het ware wenselijk dat op mondiaal vlak het drugsbeleid eenduidig zou zijn. Aan aanbodzijde (produktie, handel en distributie) lijkt dit misschien haalbaar maar aan vraagzijde is dit tegen de achtergrond van de divergerende sociaal economische systemen en sociale politiek vrijwel utopisch. Op Europees vlak is deze eenduidigheid niet alleen mogelijk maar ook weselijk.

2. Aan aanbodzijde : een economische benadering

- De huidige produktiestaten van "illegale" drugs moeten het voorwerp uitmaken van een echt economisch ontwikkelingsbeleid.

Substitutieculturen zouden begeleidende ingrepen in de vrije-marktmechanismen.

- De produktie en distrubutie van psychotrope stoffen wordt geregeld in het kader van het gezondheidszorgbeleid. Dit betekent dat puur economische motieven vanuit dit referentiekader worden bijgestuurd en gelimiteerd.

- Een en ander zal allicht niet kunnen verhinderen dat er buiten het wettelijk voorzien kader een illegale handel tot stand komt.

Het gedoogbeleid ten aanzien van soft drugs in Nederland heeft evenmin verhinderd dat de illegale handel in cannabis de illegale hard drugshandel heeft overvleugeld.

Een gerichte internationaal gecoördineerde repressieve aanpak van de illegale handel in psychotrope stoffen is onvermijdelijk. Het gericht karakter betekent dat men in eerste instantie de criminele vermogens, de verwevenheid tussen georganiseerde misdaad en het financieel en commercieel leven viseert.

De wijze waarop wordt essentieel bepaald door de grenszone die waakt over het respect voor de idividuele rechten en vrijheden eigen aan een democratische rechtstaat. Het Europees rechtsgevoel (E.V.R.M.) biedt in dit geval zekere waarborgen.

3. Aan vraagzijde : een netwerk van profylactische maatregelen

- Doel: het op elkaar laten aansluiten van individueel preventieve- en sociaal preventieve maatregelen, dit in het kader van een sociale politiek die de segmenten o,derwijs, gezondheidszorg en sociale tot een coherent beleidsgeheel maakt.

- Oorsprong : de historiek van de sociale criminele profylaxie, de aansluiting met het sociaal verweer denken, leert dat een preventiebeleid moet wortelen in een sociale politiek die correspondeert met essentiële componenten van de verzorgingsstaat.

Een duidelijk voorbeeld hiervan was het alcoholbeleid van E.Vandervelde.

- Mogelijkheden : een inwerken op de vraag naar psychotrope stoffen, zijnde de enige optie om het drugsprobleem te ontdoen van haar sociaal problematisch karakter.

- Voorwaarden : de nodige middelen dienen ingezet om de vooropgestelde sociale politiek te realiseren.

Dit vergt hoe dan ook een fractie van de middelen die momenteel aan het repressieve beleid worden besteed.

III. Prohibitie of anti-prohibitie : de oplossing ligt waarschijnlijk in het midden

1. De argumenten anti-prohibitie

- De illegale handel wordt een deel van het marktaandeel ontnomen. Dit heeft tot onmiddellijk gevolg dat minder illegaal verworven kapitalen in het economisch verkeer terechtkomen.

Bovendien wordt ook het herbeleggen van de criminele vermogens in andere criminele activiteiten afgebouwd.

De georganiseerde misdaad, opererend al dan niet in samenwerking met het zakenleven en bepaalde financiële kringen, krijgt bij een legalisering minder impact, zoveel is duidelijk.

- Een groot aantal tussenpersonen dat nu in de illegale drugshandel actief is en mede verantwoordelijk is voor de hoge kostprijs, zal verdwijnen.

- De kostprijs daalt, dus ook de criminele overlast die met de zogenaamde "onderhoudingsmisdrijven" gepaard gaat.

- De zuiverheid van de aangeboden psychotrope stoffen stijgt waardoor minder risico's, o.a. op O.D. ontstaan.

- Een gecontroleerd verstrekkingsysteem biedt naar Aids-preventie toe, meer waarborgen.

- Het niet langer criminaliseren van drugsgebruik zal een weerslag hebben op de gevangenispopulatie.

- De politiediensten zullen meer ruimte krijgen om andere criminele activiteiten te bestrijden.

- Besluit : een legalisering houdt m.a.w. onmiskenbare voordelen in.

2. De argumenten van de prohibitionisten

- De illegale handel blijft bestaan. Het valt bovendien te vrezen dat men de gigantische wisten niet zomaar uit handen zal geven en het aanbodpakket in psychotrope stoffen zal diversifiëren en nieuwe afzetmarkten (b.v. jonge consumenten) zal aanboren.

- Een legalisering kan maar slagen als alle landen eraan participeren. Zoniet ontstaat het zogenaamde "Mekkaeffect". Omwille van de eerder opgesomde factoren lijkt dit weinig waarschijnlijk.

- Het aantal gebruikers en dus ook de problemen voor de gezondheidszorg zullen stijden. Het volstaat te verwijzen naar het actuele gebruik van alcohol en medicatie.

- Het succes van de legaliseringsstrategie kan niemand voorspellen want het is tot op heden nergens volledig uitgetest.

- Het gebruik van psychotropen mag dan nog als behorend tot de vrijheid van het individu worden gereked, de farmacologische effecten zijn van die aard dat de vrijheid van andere individuen snel in het gedrang zal komen.

- De gezondheidszorg is momenteel niet voorbereid op een verstrekkingssysteem van bepaalde psychotrope stoffen. Dit verhoogt het risico op afvloeiing naar de zwarte markt.

- Een legalisering zal niet verhinderen dat bijgebruik, met bevoorrading in het illegale circuit, ontstaat.

3. De middenweg : een normaliseringsstrategie

Uitgangspunten :

- Zowel de argumenten contra als de argumenten pro zin waardevol en realiteitsvol.

- De vrijheid van het individu wordt beperkt door het respect voor de vrijheid van andere individuen.

- Een eclusief repressief beleid is ongenuanceerd, hetzelfde kan gesteld worden van een legalisering zonder meer.

Concreet :

- Het enkelvoudig gebruik van psychotrpe stoffen is niet strafbaar. In dezelfde zin wordt het bezit van psychotrope stoffen voor eigen gebruik niet langer strafbaar gesteld.

- Een door de overheid gecontroleerde verkoop van cannabis wordt toegestaan. Elke handel, buiten deze door de overheid gecontroleerd, wordt als illegale handel beschouwd en als dusdanig bestraft.

Gedacht kan worden aan een verstrekkingssysteem zoals dat met medicatie gebeurt.

- Aan aanbodzijde wordt op de produktie en distributie van psychotrope stoffen ingewerkt door middel van :

1. subqtitutieculturen in het kader van een ontwikkelingsbeleid voor wat betreft de papaver- en coca- teelt.

2. beperking van produkten van de farmaceutische industrie tot het medisch nuttige + betere werking van de farmaceitische inspecties

3. een beperking van de produktie en distributie van alcoholhoudende dranken via een aantal economische ingrepen zoals hogere taksen, "incentives" voor alcoholvrije dranken, reclameverbod voor alcoholhoudende dranken.

- Deze sociaal profylactische maatregelen worden aan de vraagzijde vervolledigd met :

1. een uitgebreide voorlichting die o.a. het gebruik van cultuurvreemde drugs moet demythologiseren en afgestemd moet zijn om sociaal aanvaarde drugs op verantwoorde wijze te gebruiken

2. Dezs voorlichting kadert binnen een breed preventienet waarbij individuele preventie gecomplementeerd wordt door sociaal preventieve maatregelen

3. Een gediversifieerd hulpverleningspakket.

- Ten overstaan van de illegale handel blijft het prohibitie-systeem gehandhaafd.

Dr. Brice De Ruyver,

R.U.G.